Phát triển văn hoá đọc ở trường học Phát triển văn hoá đọc ở trường học Trong những năm gần đây, ở nước ta có nhiều dấu hiệu cho thấy văn hóa đọc đã được quan tâm hơn và có sự tiến triển nhất định. Đấy là tín hiệu đáng mừng. Nó cho thấy, sau một thời gian “ngủ quên” và mải mê với các giá trị vật chất ăn mặc ở, người Việt đã giật mình nhận ra giá trị đích thực của văn hóa đọc. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện rộng cũng như phân tích sâu ta sẽ thấy, những thành tựu mà chúng ta có được từ văn hóa đọc còn rất nhỏ bé so với các vấn đề đặt ra. 1. Tổng quan Nhìn một cách tổng quát, tình hình văn hóa đọc ở Việt Nam hiện nay giống như một bức tranh có cả các mảng màu sáng và tối. Ở đây có cả những dấu hiệu thể hiện sự tiến bộ theo thời gian và cả những mặt hạn chế, những vấn đề đang đặt ra thách thức những ai quan tâm, muốn phát triển văn hóa đọc. Ở khía cạnh tích cực, chúng ta thấy số lượng đầu sách xuất bản ở Việt Nam trong vài thập kỉ gần đây tăng vượt bậc. Trong một bài viết đăng trên trang web của Thư viện quốc gia Việt Nam gần đây, tác giả Nguyễn Hữu Viêm cho biết, trước năm 1975 cả hai miền Nam Bắc xuất bản được khoảng 4000 đầu sách/năm nhưng hiện nay mỗi năm ngành xuất bản cho ra đời khoảng 25.000 tựa sách mới và tốc độ gia tăng đầu sách hàng năm là 10%. Tác giả này cũng cho biết, hệ thống thư viện công cộng đã phát triển mạnh trên toàn quốc với 64 thư viện tỉnh, 587 thư viện huyện và khoảng 10.000 thư viện và tủ sách cơ sở ở xã. Số liệu do Cục Xuất bản Việt Nam thống kê trong ba năm gần đây (từ 2016 đến nay) cho thấy, bình quân mỗi năm Việt Nam xuất bản khoảng 400 triệu bản sách. Điều đáng nói là trong số này có trên 300 triệu bản là sách giáo khoa, giáo trình phục vụ cho nhu cầu học tập, nghiên cứu, tham khảo kiến thức cho 2,2 triệu học sinh, sinh viên trên cả nước. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện rộng cũng như phân tích sâu ta sẽ thấy, những thành tựu mà chúng ta có được từ văn hóa đọc còn rất nhỏ bé so với các vấn đề đặt ra. Số lượng đầu sách tăng, hệ thống thư viện mở rộng, gia tăng về số lượng nhưng vấn đề đặt ra là lượng bạn đọc đến với các thư viện này không nhiều và hoạt động phát triển văn hóa đọc ở đây chưa sôi nổi. Số liệu thống kê năm 2016 cho biết tính trung bình ở Việt Nam mỗi người dân chỉ đọc khoảng 1 quyển sách/năm. Một con số nói lên rất nhiều vấn đề. Chúng ta có trên 90% dân số biết chữ mà chỉ có rất ít người đọc sách! Số liệu thống kê tính đến năm 2018 cho thấy ở nước ta, cộng cả sách giáo khoa và giáo trình thì con số trung bình mới đạt vỏn vẹn 4 cuốn/người/năm. Chưa dừng lại ở đó, một khảo sát mới đây của báo Dân Trí (năm 2019), nhắm vào đối tượng là giới trẻ cho thấy kết quả đáng quan ngại. 98% giới trẻ cho biết họ không hề đọc quyển sách nào trong tuần qua; 80% bạn trẻ không đụng đến sách suốt một năm qua và chỉ 12% bạn trẻ trong nhóm 20-30 tuổi cho biết bản thân có đọc sách, truyện khác ngoài sách chuyên môn. 2. Định hướng dành cho các Thư viện đại học Văn hóa đọc giúp sinh viên lĩnh hội tri thức, hệ thống khái niệm khoa học, kỹ năng nghề nghiệp, phát triển phẩm chất nhân cách nghề nghiệp tương lai; hỗ trợ cho việc nâng cao trình độ học tập và nghiên cứu khoa học. Văn hóa đọc còn nâng cao khả năng tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo của sinh viên. Để phát huy vai trò của văn hóa đọc trong quá trình học tập, sinh viên cần có nhận thức đầy đủ, từ đó vận dụng nó một cách triệt để hỗ trợ cho việc học tập của mình. Bên cạnh đó, nhà trường cũng cần thực hiện một số giải pháp để phát triển văn hoá đọc cho sinh viên. - Quan tâm hơn nữa về vấn đề đọc sách phục vụ cho học tập, nghiên cứu và giải trí của sinh viên; thường xuyên triển khai các hoạt động tuyên truyền, phổ biến nhằm nâng cao nhận thức về văn hóa đọc. - Xây dựng chương trình giảng dạy liên quan đến văn hóa đọc, giáo dục cho sinh viên vai trò của văn hóa đọc đối với việc học và nghiên cứu khoa học, cách lựa chọn tài liệu, kỹ năng đọc, cách sử dụng thư viện… - Tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm về văn hóa đọc, khuyến khích giáo viên cùng tham gia. Tổ chức các buổi hướng dẫn thực hành để đào tạo, hướng dẫn sinh viên kỹ năng sử dụng máy tính để tra tìm tài liệu qua các cơ sở sữ liệu thư mục, tìm kiếm tài liệu điện tử trên mạng Internet. Tổ chức ngày hội đọc sách, tổ chức triển lãm sách, trưng bày sách mới nhằm tuyên truyền vai trò của sách, báo, tạp chí, tài liệu đối với việc học tập, nghiên cứu khoa học và đời sống tinh thần của sinh viên trường. - Nâng cao chất lượng thư viện bằng việc đầu tư kinh phí hoạt động vì thư viện là yếu tố quan trọng nhất trong việc phát triển văn hóa đọc. Tiến hành điều tra nhu cầu đọc của sinh viên theo định kì, từ đó có những kế hoạch đầu tư hợp lý cho việc phát triển văn hóa đọc trong trường. - Nâng cao tính chủ động của sinh viên trong quá trình học tập và nghiên cứu bằng việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập theo hướng lấy người học làm trung tâm, chuyển quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, đưa hoạt động đào tạo tiếp cận với thực tế, chuyển từ tiếp thu thụ động sang chủ động khám phá. - Định hướng cho sinh viên sử dụng Internet theo hướng tích cực; phát triển website mang tính định hướng văn hóa đọc cho sinh viên, phổ biến, tuyên truyền văn hóa đọc tới sinh viên; giới thiệu những cuốn sách hay; tổng hợp những bài viết có giá trị được đăng tải trên Internet. - Đặc biệt với sự phát triển của công nghệ thông tin trong thời kỳ công nghiệp 4.0, các thư viện đại học nên hướng đến xây dựng và phát triển thư viện số, tăng cường nguồn tài liệu số để biến khoảng cách từ sinh viên đến với sách bằng 0. Văn hóa đọc là tập hợp của các yếu tố: nhu cầu đọc, kỹ năng đọc và thái độ ứng xử với tài liệu giúp cho hoạt động đọc của sinh viên đúng đắn, khoa học tiết kiệm được thời gian, công sức lại đạt hiệu quả cao trong quá trình học tập và nghiên cứu. Bên cạnh đó, với những chức năng chủ yếu cung cấp thông tin, tri thức, giáo dục, giải trí, giao tiếp; văn hóa đọc góp phần vào việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, hình thành và phát triển nhân cách sinh viên. Do đó việc tăng cường văn hoá đọc trong trường học là điều cần được quan tâm và phát triển trong tương lai. (Thư viện tổng hợp) Trong những năm gần đây, ở nước ta có nhiều dấu hiệu cho thấy văn hóa đọc đã được quan tâm hơn và có sự tiến triển nhất định. Đấy là tín hiệu đáng mừng. Nó cho thấy, sau một thời gian “ngủ quên” và mải mê với các giá trị vật chất ăn mặc ở, người Việt đã giật mình nhận ra giá trị đích thực của văn hóa đọc. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện rộng cũng như phân tích sâu ta sẽ thấy, những thành tựu mà chúng ta có được từ văn hóa đọc còn rất nhỏ bé so với các vấn đề đặt ra. 1. Tổng quan Nhìn một cách tổng quát, tình hình văn hóa đọc ở Việt Nam hiện nay giống như một bức tranh có cả các mảng màu sáng và tối. Ở đây có cả những dấu hiệu thể hiện sự tiến bộ theo thời gian và cả những mặt hạn chế, những vấn đề đang đặt ra thách thức những ai quan tâm, muốn phát triển văn hóa đọc. Ở khía cạnh tích cực, chúng ta thấy số lượng đầu sách xuất bản ở Việt Nam trong vài thập kỉ gần đây tăng vượt bậc. Trong một bài viết đăng trên trang web của Thư viện quốc gia Việt Nam gần đây, tác giả Nguyễn Hữu Viêm cho biết, trước năm 1975 cả hai miền Nam Bắc xuất bản được khoảng 4000 đầu sách/năm nhưng hiện nay mỗi năm ngành xuất bản cho ra đời khoảng 25.000 tựa sách mới và tốc độ gia tăng đầu sách hàng năm là 10%. Tác giả này cũng cho biết, hệ thống thư viện công cộng đã phát triển mạnh trên toàn quốc với 64 thư viện tỉnh, 587 thư viện huyện và khoảng 10.000 thư viện và tủ sách cơ sở ở xã. Số liệu do Cục Xuất bản Việt Nam thống kê trong ba năm gần đây (từ 2016 đến nay) cho thấy, bình quân mỗi năm Việt Nam xuất bản khoảng 400 triệu bản sách. Điều đáng nói là trong số này có trên 300 triệu bản là sách giáo khoa, giáo trình phục vụ cho nhu cầu học tập, nghiên cứu, tham khảo kiến thức cho 2,2 triệu học sinh, sinh viên trên cả nước. Tuy nhiên, nhìn trên bình diện rộng cũng như phân tích sâu ta sẽ thấy, những thành tựu mà chúng ta có được từ văn hóa đọc còn rất nhỏ bé so với các vấn đề đặt ra. Số lượng đầu sách tăng, hệ thống thư viện mở rộng, gia tăng về số lượng nhưng vấn đề đặt ra là lượng bạn đọc đến với các thư viện này không nhiều và hoạt động phát triển văn hóa đọc ở đây chưa sôi nổi. Số liệu thống kê năm 2016 cho biết tính trung bình ở Việt Nam mỗi người dân chỉ đọc khoảng 1 quyển sách/năm. Một con số nói lên rất nhiều vấn đề. Chúng ta có trên 90% dân số biết chữ mà chỉ có rất ít người đọc sách! Số liệu thống kê tính đến năm 2018 cho thấy ở nước ta, cộng cả sách giáo khoa và giáo trình thì con số trung bình mới đạt vỏn vẹn 4 cuốn/người/năm. Chưa dừng lại ở đó, một khảo sát mới đây của báo Dân Trí (năm 2019), nhắm vào đối tượng là giới trẻ cho thấy kết quả đáng quan ngại. 98% giới trẻ cho biết họ không hề đọc quyển sách nào trong tuần qua; 80% bạn trẻ không đụng đến sách suốt một năm qua và chỉ 12% bạn trẻ trong nhóm 20-30 tuổi cho biết bản thân có đọc sách, truyện khác ngoài sách chuyên môn. 2. Định hướng dành cho các Thư viện đại học Văn hóa đọc giúp sinh viên lĩnh hội tri thức, hệ thống khái niệm khoa học, kỹ năng nghề nghiệp, phát triển phẩm chất nhân cách nghề nghiệp tương lai; hỗ trợ cho việc nâng cao trình độ học tập và nghiên cứu khoa học. Văn hóa đọc còn nâng cao khả năng tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo của sinh viên. Để phát huy vai trò của văn hóa đọc trong quá trình học tập, sinh viên cần có nhận thức đầy đủ, từ đó vận dụng nó một cách triệt để hỗ trợ cho việc học tập của mình. Bên cạnh đó, nhà trường cũng cần thực hiện một số giải pháp để phát triển văn hoá đọc cho sinh viên. - Quan tâm hơn nữa về vấn đề đọc sách phục vụ cho học tập, nghiên cứu và giải trí của sinh viên; thường xuyên triển khai các hoạt động tuyên truyền, phổ biến nhằm nâng cao nhận thức về văn hóa đọc. - Xây dựng chương trình giảng dạy liên quan đến văn hóa đọc, giáo dục cho sinh viên vai trò của văn hóa đọc đối với việc học và nghiên cứu khoa học, cách lựa chọn tài liệu, kỹ năng đọc, cách sử dụng thư viện… - Tổ chức hội nghị, hội thảo, tọa đàm về văn hóa đọc, khuyến khích giáo viên cùng tham gia. Tổ chức các buổi hướng dẫn thực hành để đào tạo, hướng dẫn sinh viên kỹ năng sử dụng máy tính để tra tìm tài liệu qua các cơ sở sữ liệu thư mục, tìm kiếm tài liệu điện tử trên mạng Internet. Tổ chức ngày hội đọc sách, tổ chức triển lãm sách, trưng bày sách mới nhằm tuyên truyền vai trò của sách, báo, tạp chí, tài liệu đối với việc học tập, nghiên cứu khoa học và đời sống tinh thần của sinh viên trường. - Nâng cao chất lượng thư viện bằng việc đầu tư kinh phí hoạt động vì thư viện là yếu tố quan trọng nhất trong việc phát triển văn hóa đọc. Tiến hành điều tra nhu cầu đọc của sinh viên theo định kì, từ đó có những kế hoạch đầu tư hợp lý cho việc phát triển văn hóa đọc trong trường. - Nâng cao tính chủ động của sinh viên trong quá trình học tập và nghiên cứu bằng việc đổi mới phương pháp giảng dạy và học tập theo hướng lấy người học làm trung tâm, chuyển quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, đưa hoạt động đào tạo tiếp cận với thực tế, chuyển từ tiếp thu thụ động sang chủ động khám phá. - Định hướng cho sinh viên sử dụng Internet theo hướng tích cực; phát triển website mang tính định hướng văn hóa đọc cho sinh viên, phổ biến, tuyên truyền văn hóa đọc tới sinh viên; giới thiệu những cuốn sách hay; tổng hợp những bài viết có giá trị được đăng tải trên Internet. - Đặc biệt với sự phát triển của công nghệ thông tin trong thời kỳ công nghiệp 4.0, các thư viện đại học nên hướng đến xây dựng và phát triển thư viện số, tăng cường nguồn tài liệu số để biến khoảng cách từ sinh viên đến với sách bằng 0. Văn hóa đọc là tập hợp của các yếu tố: nhu cầu đọc, kỹ năng đọc và thái độ ứng xử với tài liệu giúp cho hoạt động đọc của sinh viên đúng đắn, khoa học tiết kiệm được thời gian, công sức lại đạt hiệu quả cao trong quá trình học tập và nghiên cứu. Bên cạnh đó, với những chức năng chủ yếu cung cấp thông tin, tri thức, giáo dục, giải trí, giao tiếp; văn hóa đọc góp phần vào việc bồi dưỡng, nâng cao kiến thức, hình thành và phát triển nhân cách sinh viên. Do đó việc tăng cường văn hoá đọc trong trường học là điều cần được quan tâm và phát triển trong tương lai. (Thư viện tổng hợp) Trở về đầu trang